Noman Çelebicihan. Millet. 1917.
Vatandaş muharrir!
160 nomerolı “Yujnıye vedomosti” gazetasında “Müslümanlar askeriy teşkilâtında” serlevhası ile derc edilmiş bentte Aqmescit garnizonından ayrılaraq teşkil etmiş Tatar Askeriy Qıtaatına söyledigim sözler başqa türlü yazılmıştır. Şöyle ki, bu bendi oquyan her adam, şüphesiz, Qırım müslümanları Muvaqqat İcra Komitesi reisiniñ Vatan müdafaası aleyhinde olduğı tesiri altında qalacaqtır.
Haqiqatın izhar edilmesi içün taht-ı idareñizde neşir edilen gazetada benim şu izahatımın derc edilmesini rica ederim.
İyün 18’de Aqmescit Müslüman Askeriy Komitetiniñ qararı ile Aqmescit garnizonındaki tatar askerleri ve zabitleri ayrılaraq, yaqında kelmesi beklenilen Qırım Atlı Polkuna qoşulmaya qarar vermişlerdi.
İyül 4’te Askeriy Komite kendi qararınıñ aksine olaraq, garnizondan ayrılmış Tatar Askeriy Qıtaatınıñ Aqmescitte bulunan 32’nci Zapas Piyade Polkuna qoşuldığına dair bir qarar qabul etti. Tatar Askeriy Qıtaatı, Askeriy Komiteniñ bu qararına tabi olmaq arzu etmediginden öz aralarından bir askeriy teşkilât ayırup, kendileriniñ bütün arzu ve istekleriniñ müdafaasını mezkür teşkilâta tevdi etti.
Bu ihtilâfı yatıştırmaq maqsadı ile Askeriy Komite bütün heyetiyle diger komitelerden, yani müslüman qadınları, ukrayinler ve Qırım Müslüman İcra Komitelerinden de, qaçar kişi çağıraraq, iyül 4’te taciliy bir meclis yaptı ki, bu Meclise ben de davet olunmıştım. Bu Mecliste askerlerle, Askeriy Komite arasında büyük bir ihtilâf mevcut olduğına qani oldum. Bu teessüfli halı kördügimden ben, Muvaqqat Qırım Müslümanları İcra Komitesiniñ reisi sıfatı ile ve Meclisin rica ve intihabına binaen Meclis idaresini elime alaraq, Meclisi nizama qoyduqtan soñra, hazır bulunanlara söyledigim nutqumda yeñiden saylanmış heyetin yarına qadar aşağıdaki meseleleri hal etmesini rica ettim:
İyül 5’te Mahkeme-i Şeriye binasında, benim taht-ı riyasetimde Qırım Müslümanları Muvaqqat İcra Komitesiniñ, Müslüman Askeriy Teşkilâtı ile birlikte Meclis müzakeresi olaraq, bu Mecliste Askeriy Teşkilât evvelki qararını, yani Qırım Atlı Polkuna qoşulmaq qararını teeküt ettigi kibi, icap ettigi zaman, Qırım Müslümanları İcra Komitesiniñ ricası ile qarağullığa ihtiyac hiss edilen qarye ve qasabalara muhafız vazifesiyle batalyonuñ bir qısmınıñ gönderilmesine de muvaffaqat ettigini bildirmiştir.
İyül 5’te Mahkeme-i Şeriye binasında, benim taht-ı riyasetimde Qırım Müslümanları Muvaqqat İcra Komitesiniñ, Müslüman Askeriy Teşkilâtı ile birlikte Meclis müzakeresi olaraq, bu Mecliste Askeriy Teşkilât evvelki qararını, yani Qırım Atlı Polkuna qoşulmaq qararını teeküt ettigi kibi, icap ettigi zaman, Qırım Müslümanları İcra Komitesiniñ ricası ile qarağullığa ihtiyac hiss edilen qarye ve qasabalara muhafız vazifesiyle batalyonuñ bir qısmınıñ gönderilmesine de muvaffaqat ettigini bildirmiştir.
Ben tatarların, tatar askerleriniñ, Tatar Batalyonınıñ mayıs 17’de harbiye naziri Kerenskiye verdigim dokladımda kendilerine muhafazalıq vazifesi tevdi edilmek şartı ile Qırıma kelmesine müsaide edilen Qırım Atlı Polkuna qoşulmaq hususındaki bu umumiy arzu ve isteklerine istinaden, Tatar Batalyonına da Qırım Atlı Polkunıñ bir qısmını teşkil ettigi içün, aynı vazifeniñ yüklenmesini pek mantıqıy bulduğımı Meclise beyan ettim. Zira, her kese malümdir ki, soñ zamanlarda tamamen müdafaasız, muhafazasız qalmış köyler de hayat, yaşayış tahammül edilemeyecek bir hala keldi. Hiç bir kün keçmeyur ki, köylerden birinde qatil, cinayet, basqın, talav ve saire vuqua kelmemiş olsun. İşte, bunuñ içün ben o Mecliste Qırım Atlı Polku kelinceye qadar bu mesül ve soñ derece mühim vazifeniñ, Müslüman İcra Komitesi müracaat ettigi zaman, Tatar Batalyonına tevdi edilmesiniñ kerek olduğını añlatmıştım.
Yine o Mecliste, yalıñız Askeriy Komite tarafından seçilmiş Batalyon komandanı degiştirildiginden, Müslüman İcra Komitesi, benim 17 mayısta harbiye naziri Kerenskiye verdigim maruzatımın 3’nci maddesine binaen, Meclis tarafından kösterilmiş yeñi Batalyon komandanı intihabına iştirak eylemiştir, komandannıñ qatiy olaraq intihap-i salâhiyeti ise Batalyonuñ kendisine bıraqılmıştır.
Yuqarıdan beri söylediklerimi hulâsa ederek deyurım ki, müslüman askerleriniñ harp hattına gitmeleri, yahut arqada qaldırılmaları meselesi askeriy bir mesele olup, baña ait olmadığından, bunu vazifemin haricinde add ediyurım.
Soñra, eger Tatar Askeriy Qıtaatı arasında meydana kelen işlere olan iştiragim, bu işlerde oynadığı rolüm ve Hükümet-i Muvaqqataya olan münasebetim meselesi qozğalacaq olursa, bu meseleniñ ilk qısımları artıq kâfi derecede añlaşılmıştır. Zann ederim, Hükümet-i Muvaqqataya, bilhassa bütün heyeti sosyalist ministrlerden ibaret olan hükümet-i hazıraya olan sadaqatıma kelince, bu umum qırımtatarına pek eyi malümdir.
Hatime olaraq, açıqtan açığa deyurım ki, qırımtatar hayatında asker, topraq ve qadın meseleleri etrafında köterilmiş gürültiler, sosyalizm halet-i ruhiyesinde bulunan Qırım Müslümanları İcra Komitesinden hoşlanmayan kadetlerden çıqma bir iştir.
Komitemiz tarafından tatar qadınlarınıñ müsavatı meselesi nevbete qonuldıqta, tatar qadınları cahil halq arasında Müslüman İcra Komitesiniñ bütün heyetini dinsizlikle itham ediyurlar.
Hatime olaraq, açıqtan açığa deyurım ki, qırımtatar hayatında asker, topraq ve qadın meseleleri etrafında köterilmiş gürültiler, sosyalizm halet-i ruhiyesinde bulunan Qırım Müslümanları İcra Komitesinden hoşlanmayan kadetlerden çıqma bir iştir.
Komitemiz tarafından tatar qadınlarınıñ müsavatı meselesi nevbete qonuldıqta, tatar qadınları cahil halq arasında Müslüman İcra Komitesiniñ bütün heyetini dinsizlikle itham ediyurlar. Topraq meselesi qozğaldıqta yine o kadetler, Meclisi dağıtmaya çalışıyurlar. Komite, hürriyeti seven bütün Rusiye grajdanları kibi, Qırımda asayiş ve emniyet-i umumiyeniñ muhafazasını tüşündikte, kadetlerine gürültü çıqarıyur. Ve hiç kimseniñ fikrini diñlememek istemeyerek, kerek matbuatta (rus gazetalarında) ve kerek halq arasında Komiteniñ idariy ve askeriy işlere müdahale etmeye haqqı olmadığını ve onuñ bu işleriniñ fena neticeler doğuracağını añlatmaya çalışıyurlar.
Ben, kadet efendilerden yalıñız bir şey isteyurım ki, o da beni ve Müslüman İcra Komitesini rahat bıraqmalarıdır.
Yine tekrar ediyurım: kadetler, bizi rahat bıraqıñız!
Tatar Batalyonınıñ Qırıma kelmesine müsaade edilmiş Qırım Atlı Polkuna qoşulmaya muvaffaqat edüp etmemesi.
Tatar Batalyonı muhafazalara ihtiyac körüldigi yerlerde, Qırım Müslüman İcra Komitesi müracaat ettigi zaman, Batalyonuñ bir qısmınıñ köy ve qasabaların muhafazasına ketmesine Batalyonuñ muvaffaqat edüp etmemesi.
