Cafer Seydahmet. Millet. 1917. No. 66. Sentâbr 21.
Avrupada, Balkanlarda, Çinde, Amerikada, Afrikada dünki ahenk qalmadığı kibi, dünki nüfuz-i siyasiyeler de tamamı ile denişti. Bir taqım yerlerde dünki muvazene-i siyasiyeniñ bir tarafında toplanan devletlerin, yani ittifaq, yahut da itilâf-i müselles devletlerinden birisiniñ tesirleri arttığı halda, diger qıtalardan tamamı ile nüfuzları silindi.
Bugün bu büyük Cihan Muharebesiniñ memleketleri, devletleri sarsması, onların bir qısmınıñ felâketini, digeriniñ şevketini yükselmesi hayat-ı siyasiyede de büyük deñişmelere, büyük sarsıntılara sebep olacaqtır.
Bugüne qadar cihanda yaşatılmaq istenilen “muvazene-i siyasiye” ilk toptıraqası ile bozuldı. Qarıştı…
Avrupada, Balkanlarda, Çinde, Amerikada, Afrikada dünki ahenk qalmadığı kibi, dünki nüfuz-i siyasiyeler de tamamı ile denişti. Bir taqım yerlerde dünki muvazene-i siyasiyeniñ bir tarafında toplanan devletlerin, yani ittifaq, yahut da itilâf-i müselles devletlerinden birisiniñ tesirleri arttığı halda, diger qıtalardan tamamı ile nüfuzları silindi. Bu azğın, bu quturmış cenk bütün savletiyle deñizlerin derinliklerinde, dağların vahşiyliklerinde, göñüllerin yükseklerinde dehşetler saça-saça ilerileyerek, evvelki devletler hudutları arasında yeñi devletler yarataraq, dünki cihan siyasetiniñ bütün qarışılıqlarını, añlaşılmamazlıqlarını, qorqulı, hasta meselelerini tamamı ile parçalayur, hepsini teşrih , hepsini hal etmek isteyur…
Cihan Muharebesi digerlerinden bilhassa umum hayat-ı siyasiyeye olan tesiriniñ derecesiyle ayrılıyur.
Burada eki memleketin iqtisadiy, ülkeviy fevqaniyeti ve nüfuz-i siyasiyesini arttırması meselesi degil, belki bütün cihannıñ, bütün devletlerin kürre-i arzın her noqtasındaki mevqileri, emel-i siyasiyleri meydana çıqarılıyur ve bütün hükümetlerin alâqadar olduqları mesail-i umumiyeniñ halı bekleniyur.
Bir taraftan milletler tarihi ğayıp ettikleri memleketlere, diger taraftan kendileri içün iqtisadiy ehemmiyetleri olan noqtalara nailiyeti ayrı-ayrı tiledikleri kibi, her birisi de imperializm hissiyle kendi sanatlarına bazar olacaq memleketleri, müstemlekeleri arttırmaya çalışıyurlar…
Çünki cihan bazarlarına ve oralarda nüfuza malikinlerdir ki, devletlerin hayat-ı iqtisadiyeleri yükselebilir… Ancaq, onuñ iledir ki, hükümetler bu kapitalizm devrinde tışta büyük emel-i siyasiyelerini canlandırabiliyur, içte ise halqların saadetlerini temin edebiliyurlar…
İşte, devletler bu hayat-memat meselesi qarşısında bütün quvvetleri orduları ile yerden, kökten Şarqa, Ğarba saldırdıqları kibi, diger taraftan da siyaset aleminde fikirlerde bir daqiqa bile boş turmadan bir çoq qarışıq, yeñi meseleleri hal ile, dünyanıñ bir çoq noqtalarını biri-biriyle buğavlamaq ile oğraşıyurlar…
Aceba, yarınki sulh konferentsiyası yeşil ustolına bir taraftan yigirminci asrın tekâmül-i sanayisi mahsulları olan ve dağları kül eden qırq santimetrlik toplarınıñ yeñi eserleriyle, tüşünilmeyen hudutları ile, diger taraftan da deha-yı siyasiy bugün, yarın degil, hatta asırlardan ötesinde bile millet ve devletlerniñ şevketlerini temin edebilecek planları ile neler serpecek, ne qadar qarışıq meseleler çıqaracaq ve nasıl siyasiy emeller canlandıracaqlar?..
Şüphesiz, Cihan Muharebesi dünki siyasiy, muğlaq meselelerden bir qısmı hal etti, tabiiy surette bitirdi. Lâkin onların tasdıqı, onların istiqballeriniñ temini, onlar ile olacaq her milletin münasebetiniñ taqdiri yine de sulh konferentsiyanıñ qararlarına mütevaqqıftır.
Bunlardan maada, ümüt olunmayan ve dün köz ögüne ketirilmesi bile mümkün olmayan milletler siyasetine tesiri olan meseleler de arttıqça artıyur ki, bunları da bugünki toplar onlardan da ziyade qatiy surette hal edecek yine de sulh konferentsiyası olacaqtır.
Aceba, cihan siyasetine Qırımın bir merbutiyeti varmı? Aceba, sulh konferentsiyası yeşil masasında Qırımın muqadderatı haqqında bir hüküm verilecekmi?
Bu suale de onu doğuran Cihan Muharebesi topları ile, diplomatları ile cevap verecektir.
Eger cenk daha ziyade Rusiye hududını parçalayaraq ilerilerse, diger taraftan da sulh konferentsiyası zamanında Rusiye qaviy, sarsılmaz bir quvvete dayanmaz ve kendisiniñ ne qadar hayat-ı siyasiyede Qaradeñiz, Çanaqqale boğazları ile Türkiyeniñ, Acemistannıñ taqsimi planları ile oğraşan, Sırbiye vastası ile Selânik körfezine ve bütün Balkanlara hüküm etmek isteyen büyük deha-yı siyasiyeleri Rusiyeniñ can meselelerini bile müdafaa edecek haqiqiy, sarsılmaz siyasiy yardımcılar hazırlamazlarsa, sulh masasında hiç şüphe yoq ki, nemselerin ve onların müttefiqleriniñ bütün emelleri çıqarılacaq, ve kim bilir, belki de canlandırılacaqlardır!..
Almanların büyük şarq düşmanları rusları ve onların islavlıq siyasetlerini münbaisten qurutacaq planları olduğını ve onu bütün quvvetleriyle, bütün manası ile cellâtlıq ile canlandırmaq istediklerini bilmeyen yoqtur.
Almanya bir taraftan bütün manası ile bizleri saffet ocaqlarımızdan mahrum ettigi kibi, diger taraftan ticaret yollarımızdan da mahrum bıraqmaq emeliyle hareket ediyur. O bizi bugün kendi bazarlarımızda bile kendi mahsul-ı sanayimizi çıqaramayacaq hala ketirdigi kibi, yarın da hayat-ı iqtisadiyede oynayacaq rolümizi canlandırmamaq içün de, bizi cihan bazarlarına çıqmaqtan, yani deñiz yollarımızdan, deñizlerimizden mahrum etmek isteyur.
Almanların kerek ticaret maqsadı ile, kerekse yarın İngiltere ile olacaq deñiz muharebelerinde Rusiyeniñ Baltıq deñizinde yükseltecegi büyük flotu ile alman donanması quvvetini bölecegi qorqusı ile bugün Baltıq sahilini zapt ederek ve deñizden bizi uzaqlatmaq istedikleri ne qadar aşikârsa, onların rusların Şarqta oynayacaqları siyasiy rollerini temelinden qoparmaq içün Asyada, Balkanlardaki nüfuz-ı siyasiyelerini bir daha canlandırmamaq içün bizi Qaradeñiz sahillerinden de mahrum etmeye qalqışmayacaqları ümüt olunmaz hallardan degildir!..
Almanların Qaradeñizin bitaraf bir deñiz olması arzusında olduqları, Qaradeñizde hiç bir devlet flotu, istihkamı bulunmamasını tiledikleri alman siyasiyleri tarafından çoqtan yazıldı, tüşünildi ve siyasette bir ğaye-i ittihaz ettirildi.
Bu ğaye haqqında cenkten evvel “Genç türkler” tarafından matbuatlarında Şarqta alman siyaseti haqqında tetebuatta bulunılaraq, almanların Qaradeñizdeki bu emelleri tasdıq edilmişti.
Hiç bir mania qarşısında egilmeden cellatlıq ile maqsatlarına çare vererek ilerileyen almanlar, aceba, buña kendi fikirlerince nasıl muvaffaq olacaqlar?
Almanlar, Rusiyeniñ sanatını öldürmekle, nüfuz-ı siyasiyni cihan siyasetten nefi etmekle qalmıyur. O büyük Şarq düşmanları tehlükesine qarşı yeñi bir siper de hazırlayurlar ki, o da “milletler dağları”dır.
Almanya kendisiyle Rusiye arasında Baltıq sahilinden Qaradeñize qadar yaşayan bir çoq milletleri Rusiye hakimiyetinden qutararaq, onlara hatta istiqlâliyet vererek, Rusiye içün keçilmez canlı bir dağ yapmaq isteyur.
Fransızlardan “Jan Pelisyer” 1904’te “Almanya tehdidi altında Avrupa” nam eserniñ “Almanların hayalları ve ruslar muhalifetleri” nam babında bu meseleyi izah ediyur. Ve Berlin Hariciye Nezaretinde Rusiyede yaşayan polâklar, latışlar ve bilhassa ukrayinlerin meselesiyle oğraşan bir Büronıñ bulundığı vârnıñ faaliyetini hayretle, derin tetqiqat ile bildiriyur. Başqa emellerini yaşatmaqçün degil, bu milletler meselesiçün bile Almanya Rusiyeye qarşı cenkke çıqacağına hüküm ediyur ve almanların Rusiye tehlükesini büyük quvvetle temelli hazırlıqlar ile esasından hayat-ı siyasiyeden silmek istediklerini de qayd ediyur.
Almanların bu emelleri kiseden bilhassa bizim siyasiylerimizden hiç de gizli degildi. Jan Pelisyerin eseriniñ 106’ncı sahifesinde Rusiye Panslavliyetler cemiyiniñ reisi Kont Bobrinskiyniñ bu mesele haqqında bir macar gazetası muharririyle mülâqatta bulundığını da qayd ediyur.
Almanlar Baltıq deñizi sahilinde kendi nüfuz-ı siyasiylerini yaşatmaq, orada tehlükeli düşmanından kelecek muhataraları canlandırmaqçün o yalılara Litva, Finlandya, belki Polşa devletlerini yaratmaq istedikleri ve buña bir derece muvaffaq olduqları kibi, Rusiyeniñ Qaradeñiz sahilinde de mustaqil Ukrayin hakimiyetini qurmaq isteyurlar…
Onlarıñ bu emelleri de bizim siyasiylerimize gizli degildi. Bizim matbuatımızda Avrupada, İsveçrede bulunıp da “Ukrayin Milletiniñ Tahlis İttifaqı” namındaki cemiyetleriyle almanlarle beraber Ukrayinanıñ muhtariyeti emeliyle çalışanların yaptıqları hareketler bir çoq kereler yazıldı.
Hatta “Orta Rusiye” gazetası türklerin baş ministri Tal’at bekin ukrayin devletini müdafaa ve onuñ ile müttefiqan hareket etmeye qarar verdigini de yazdı.
Buña inananlar çoqlaştığı kibi, Rusiyedeki ukrayinlerin yalñız mahalliy muhtariyet saf emeliyle çalıştıqlarına şüphe edenler de arttı…
Bilhassa sağ gazetalar Rusiyedeki ukrayinlerin “Rada”ları başında bulunan professor Gruşevskiye nemse hafiyesi , deye iftiralar saçmaya bile qalqıştılar…
Hatta “kontrrazvedka” bile bütün ukrayin milletiniñ sayladığı “Rada” ile İsveçredekiler arasında bir münasebet bulmaq emeliyle “Rada”da ve bir çoq ukrayin hadimleri yurtlarında taharriyâtta bile bulundı.
Şüphesiz, tıştaki ukrayinlerin bu emelleri bile ne qadar haqiqiy siyasete yaqın ve ne qadar yaşatabilecek bir arzu, bir hayaldır – onu zaman kösterecektir.
Elbette, muazzam devletlerin hırs-ı siyasiyle aralarında parçaladıqları ve her añ kendi parçalarını büyütmek istedikleri Polşa qadar devletiyle islav qabilesi olan ve istiqlâliyet duyğusını unutmış olan ukrayinler bu yola gitmez ve onu canlandırmazlar…
Lâkin cenk ilerilerse, hudut kenişlerse, aceba, onlar bugün divarlarında asılı “Ukrayin devleti” haritasını canlandırmaya qalqışmazlarmı? Aceba, ukrayin meselesi de devletin sulh konferentsiyasında birer aza olaraq çıqacaq Polşa, Litva , Finlândiya kibi yeñi, muvaffaq emelleriyle sulh konferentsiyası meselesine çıqmazmı? Aceba, o zaman nemseler , türkler ve tıştaki ukrayin milletiniñ Tahlis Cemiyetiniñ siyaseti ne olacaq ve onuñ ile Qırımın ne münasebeti vardır?..
Radanıñ Milletler Syezdine kelen vekilleri qabul ettikleri odasında asılı olan İsveçreniñ Bern şehrinde basılmış o Ukrayin devleti haritasına bir daqiqa, bir saniye baqqanlar pek qolaylıq ile cevap verirler… Milletler Syezdi vekillerinden bunu körmeyen olmadı ve bunuñ qarşısında tüşünmeyen de qalmadı… Bu harita bilhassa hür Qırım planlarını ne qadar tüşündirdi!..
Bu onların dedeleriniñ qanı ile yoğurulan vatanlarında sevgili Qırımlıların da mesut bir millet körmek emeliyle titreyen vicdanlarını ne qadar sarstı?!..
Çünki bu haritada bir mübeccel Qırım yuvası Kefe – Harhan quvvetten keçen bir hatt ile ortasından ekiye bölüniyur… Bunuñ üst tarafı Azaq deñizi, Qafkasın Quban oblastı ile Keriç boğazı ile, ukrayinlere verilir, aşağısı ise haritadaki türklerin rengiyle boyanıyur!..
Tarih-i siyasiy muqavelelerle parçalanmış milletler qolaylıq ile biri- birilerine qarşı köküs köküse çıqarılan qardaşlar az körmedi!..
Aceba, bizim ancaq bir ruh ile, bir vicdan ile rahatlıq ile medeniyete doğru atılmaq istenilen emellerimiz siyasiy cellâtların o “Yeşil masa”da verecekleri idam hükmüyle öldürileceklermi?.. Milletler syezdlerinde artıq bizim muqadderatımız ile oynalmamalıdır. Artıq bizleri asırlarca felâketlere, matemlere sürekleyecek hükümler bizsiz, bizim reylerimiz sorulmadan verilmemelidir dediler… Ve şimdiye qadar yalñız devletlerin vekilleriniñ bulundıqları sulh konferentsiyasına muqadderatları haqqında qarar verilecek bütün milletlerin vekiller göndermelerine qarar verdiler…
Eger muqaddes prensiplerle, şerefli al bayraq ile her millete saadet serpecek bir idare qurmaq isteyen Rusiye demokratiyası bu büyük alman cellâdınıñ süngüsini qırmazsa, eger bizim müttefiqlerimiz de matbuata çıqqan ve hatta ministrlerden bazılarınıñ büyük syezdlere söyledikleri “Rusiye hesabına sulh”-i aqd etmeye qalqışırlarsa, almanlar kerek Qaradeñiz meselesiyle ve kerekse milletler dağları ve bilhassa Ukrayin meselesiyle Qırımı da cihan siyaseti masasında çıqaracaq cihan siyasetiniñ dalğaları arasında onu da çalqatacaqtırlar! Her millet kibi biz de Milletler Syezdinde vatannıñ tehlükeden qurtarılmasıçün hükümetten her milletin vatanını kendi siyasiy idaresine bağlı askeriyle müdafaa etmesini tilemeye ve muvaffaqat edilmezse, bizzat onu meydana ketirmeye qarar verdik. Kim bilir, sarsılmaz bir sıqıy varlıq, bir ten, bir ruh olaraq bütün quvvetini toplayaraq, vicdan-ı milliyesiniñ bir yüksek iradesini diñleyerek, yaşamaq isteyen qırımtatarnıñ yüregini o qara haber ne qadar titretecek, ve onuñ qahraman yigitlerini Qırım içün can vermek ne qadar yüksek tehlükelere köküs kerdirecektir ve almanların ufq-ı siyasiyi de yükselttikleri, canlandırmaq tiledikleri qara bulutları dağıtaraq, ne qadar saadet ile hiç bir quvvetle bölünmez bir milletin, hiç bir qudretle parçalanmaz muqaddes Qırımın ne qadar nurlu tarihini selâmlarlar.
